Stratonikeia, Ölümsüz Aşkların ve Gladyatörlerin Kenti

Stratonikeia Taş yollarında yürürken bir taraftan Antik Dönemle, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapılarını bir arada görmenin hayranlığını diğer tarafta sayıları çok az olsa da günlük yaşamın devam ettiği evleri görmenin şaşkınlığını yaşayacağınız antik kent. Kenti dolaşırken adeta zaman tünelinden geçiyorsunuz. Enerjisi ve sıcak dokusuyla ‘iyi ki buradayım’ dedirtiyor. Kentin kurulduğu günden bugüne aralıksız devam eden yaşamı, altyapısı ve tarihi dokusu Stratonikeia’yı Türkiye’de ender bulunan kentlerden birisi haline getiriyor.

Stratonikeia | Nerededir? Giriş Ücreti ve Ziyaret Saatleri Nedir?

Muğla ilinin Yatağan ilçesine bağlı Eskihisar köyünün sınırları içerisinde yer alan antik kente ulaşım oldukça kolay. Milas’tan Yatağan istikametine doğru 30km sonra ulaşacağınız köyün, Yatağan’a uzaklığı 6,5km. Karayolundan çıkınca hemen köye varıyorsunuz. Sizin için buraya bir ulaşım bağlantısı bırakıyorum.

Özel araçlar için girişte bir otopark mevcut. Yazın 09:00-19:00, kışın 08:30-17:00 saatleri arasında antik kenti ücretsiz ziyaret edebilirsiniz.

I. Köy Meydanı’nda Hasan Arık Kahvehanesi veya az ilerisinde Titi Cafe‘de dinlenebilir, oldukça makul fiyatlarda kafeterya hizmeti alabilirisiniz. Hemen yanındaki Çetiner Bakırcılık, Mehmet Bey’in el yapımı kalay maşrapa, cezve gibi güzel hediyelik eşyalarından hatıra alabilirsiniz.

• 

• 

• 

Stratonikeia | Geçmişten Günümüze – Tarihi Geçmişi Nedir?

Stratonikeia, kapladığı 7km.lik alanla dünyada tamamı mermerden inşa edilmiş en büyük kent olma özeliği taşıyor.

1977 yılında ilk bilimsel kazıları başlayan antik kentte çalışmalar hala devam ediyor. 2021 yılı yazında 2 ay arayla iki kez ziyaret ettiğim kentte dolaşım alanı ilk ziyaretimden, 2017 yılından, bu yana oldukça gelişmiş durumda. Bugüne dek 3 kez ziyaret etmiş olsam da fırsat bulduğumda tekrar tekrar gitmek isterim.

Kentte neler var, neler. Farklı çağların harmonisi denebilir. Geçmişten günümüze doğru: Arkaik ve Klasik Döneme ait iki farklı sur duvarı, Helenistik döneme ait gymnasion ve tiyatrosu, Roma İmparatorluk döneminden Meclis Binası, hamam, agoralar, tapınaklar, şehir kapıları, sütunlu cadde, çeşme ve mezar anıtları bulunuyor. Kentte Bizans dönemine ait kilise ve evler, köy meydanında Beylikler Dönemi’nden Selçuk Hamamı, Osmanlı Dönemi’nden Şaban Ağa Camii, Ağa Evleri ve dükkanlar, Adnan Menderes Dönemi’nden Meydan Çeşmesi ve evleri de bulunuyor.

Kente girişte Selçuk Hamamı ve bitişiğindeki Ali Aydın Evi ile karşılaşıyorsunuz. Hamamın içine girmenizi ve içerideki kent tarihi ile ilgili bilgilendirme panolarını okumanızı tavsiye ederim. Ayrıca sensörlü ışıklarla aydınlatılan hamamın tamamını ve detaylarını rahatlıkla gezip inceleyebilirsiniz.

Hamamın az ötesinde bulunan, yaptırandan dolayı ismiyle anılan, Şaban Ağa Camii’yi ziyaret etmeyi atlamayın. Ahşap tavanına, oturduğu temelleri cam panellerin ötesinden izleyerek çıktığınız ahşap merdivenlerine, görkemli avizesine, turkuaz renkli halısının ahengini bir görün. Camiden çıkınca yanından merdivenlerle temellerine inin. Altındaki su yolunu görünce Evliya Çelebi’nin Tabakhane Camii/Sulu Camii olarak bahsettiği caminin adının kaynağını anlıyorsunuz.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Camii çıkışının az ilerisinde Adnan Menderes Çeşmesi’ne ve Köy Meydanı’na ulaşıyorsunuz. Kahvehaneyi, Ağa Evleri ve dükkanları geçerek Meclis Binasına ulaştığınızda Osmanlı’dan Roma Dönemine kayıyorsunuz. Taş, toprak yollarda ilerledikçe tarihin farklı evrelerine büyülü yolculuğunuz başlıyor.

Tabelaları takip ederek şehri rahatlıkla gezebilir, bilgi panolarından temel bilgilere ulaşabilirsiniz. Ancak ziyaret etmenizi mutlaka tavsiye edeceklerim var. Önünüze çıkan Batı Cadde ve Kilise kalıntılarını inceleyin ve Anadolu’da bulunan en büyük gymnasion’a yürüyün. Bugünkü antik kent üzerine kurulan Eskihisar köyü 1957’deki deprem sonrası yeni yerine taşınmış olsa da antik kentin içinde, gymnasion yakınında hala bir kaç aile yaşamına devam ediyor. Gymnasion etrafında bu evleri göreceksiniz.

Kentin tarihinde tarım ve hayvancılığa dayalı ticaret önemli yer teşkil etmiş. Stratonikeia’da satılan mal ve hizmetleri kayıt altına almak isteyen imparator Diocletianus’un mallara ait azami fiyat ve verilen hizmet listelerinin Latince yazıtlarını kentin ortasında bulunan Meclis Binasının (Bouleuterion) kuzeye bakan duvarının dış cephesinde görebilirsiniz. Bu uygulamayla o dönemde muhtemel enflasyonda önlenmiş. Ayrıca aynı duvarın iç cephesinde Grekçe yazılan Menippos’un aylar ve bunların gün sayılarını yazdığı takvim yazıtı bulunuyor. Osmanlı Dönemi kullanımına ait izlerse güney duvarının tepesinde bitkisel süslemeleri ve yazıtlar olarak görülüyor. Zaman içinde yazıtlar yıpranmış ve yazıların görünmesi zor olsa da hepsi çok etkileyici.

Kuzey Şehir Kapısı tarafına uzak demeden yürümenizi ve yol üzerinde II. Köy Meydanı’na ulaştığınızda küçük bir mola vermenizi tavsiye ederim. Osmanlı Döneminden kalan taş duvarlı yolları, ahşap kapılı ev veya bahçe kapılarını görünce hayran kalacaksınız.

Kentin diğer tarafında kalan ve en görkemli yapılarından olan 12.000 kişilik antik tiyatro mutlaka göreceğiniz bir diğer yapı olmalı. Bu yapıda hem gladyatör gösterileri hem de kültürel ve dini faaliyetler gerçekleştiriliyormuş. Zaman içinde depremlerle ağır hasar gören yapı doğal yamaçta inşa edilmiş.

• 

• 

• 

• 

• 

Stratonikeia | Hikayesi – Ölümsüz Aşkların ve Gladyatörlerin Kenti

Söylenenlere göre kent bir aşk üzerine MÖ 3 binli yıllarda kurulmuş. Seleukosların kralı I.Nikator’un oğlu I. Antiokhos, üvey annesi güzeller güzeli genç Stratonike’ye aşık olur. Yemeden içmeden kesilip sağlığı her geçen gün bozulur. Prensin hastalığına çare arayan hekimler bir türlü çözüm bulamazlar. Kos adasından gelen hekim Erasistratos, günün birinde genç prensin odasını ziyarete gelen üvey annesinin varlığıyla prensin yüzünün kızardığını, kalp atışlarının değiştiğini fark eder. Daha sonra prensin ağzından kraliçe ile karşılıklı yaşadıkları aşkın itirafını alır.

Çözüm bulmak üzere hekim, bu durumu kendi yaşadığı bir olay gibi krala aktarıp akıl sorar. Kral, hekime karısını boşamasını tavsiye eder. Bunun üzerine hekim, gerçeği krala anlatır ve aşıkların kavuşması için onayını ister. Durumu değerlendiren kral, genç eşiyle oğlunun evlenmesine izin verir ve tahtı oğluna bırakır.

I. Antiokhos eski üvey annesi, şimdiki eşi adına bir kent kurar ve adını Stratonikeia koyar. Ve ölümsüz aşkların kenti Stratonikeia’da yaşam başlar.

Ya Gladyatörlerin Kenti ünvanı nereden geliyor? Kentte yapılan kazılarda, Antik Yunan ve Roma’da gençlerin düşünsel ve bedensel eğitim aldıkları, öğrenim gördükleri ve spor karşılaşmalarının yapıldığı “gymnasion” adı verilen yapı ortaya çıkarılmış. Bilinen gymnasion yapıları içinde en büyük olanı. Ayrıca kazılarda bulunan 14 gladyatör mezar stelinden farklı sınıflara ait gladyatörlerin kentte bulundukları ve eğitim aldıkları anlaşılmış. Kendilerine ait mezarlarda hayat hikayeleri, sınıfları ve başarıları hakkında önemli bilgiler tespit edilmiş. Ve gladyatörlerin zamanındaki önem ve ağırlığıyla kent, aynı zamanda, gladyatörlerin şehri olarak kayıtlara geçmiş.

• 

• 

Stratonikeia | İzlenim ve Tavsiyelerim

Öncelikle belirtmeliyim Henüz gitmediyseniz çok şey kaçırıyorsunuz. Bodrum, Milas, Yatağan civarına yapacağınız bir yolculuk içine mutlaka Stratonikeia’ya ziyareti rahatlıkla ekleyebilirsiniz. Ben hep bir ziyaretin içine ekledim. Bodrum merkeze yaklaşık 1,5 saat, Milas’a yarım saat, Yatağan’a 10 dakika uzaklıkta. Karayolunun neredeyse hemen yanında ki antik kente yoldan geçerken bile kolaylıkla ziyaret edebilirsiniz.

Hangi mevsim derseniz: ben tesadüf hep yaz aylarında ziyaret etmiş olsam da her mevsimde keyifle ziyaret edilebileceğini düşünüyorum. Ama aklınızda olsun, Temmuz-Ağustos’un öğle sıcağı ya da çok yağmurlu bir gün sizi biraz zorlayabilir.

Bir fırsat yaratıp tez vakitte gitmenizi, tüm sokaklarında dolaşmanızı, meclis binasındaki yazıtları detaylı incelemenizi, tiyatrosunda oturmanızı, köy meydanlarında yürümenizi, tarihi dokuya elinizi sürüp zaman tünelinden o günlere doğru geçmenizi ve orada olanları hayal etmenizi, taş yollarında ilerlerken kenti hissetmenizi, yorulduğunuzda mola verip bir yorgunluk kahvesi içerek dinlenmenizi tavsiye ederim.

Bodrum’dan Çıralı’ya – Mavinin Tarihle Buluştuğu Seyahatimizin ilk durağı sabahın erken saatlerinde Stratonikeia’ya oldu. 1.5 saat koşar adımlarla gezip Salda Gölü’ne doğru yola çıktık. Tarihe olan ilginizin derinliğine bağlı olarak değişmekle beraber antik kenti ziyaret için bence minimum 2 saat zaman ayırın. Vaktiniz varsa çay kahve molasını da üzerine ekleyin.

Sonraki durağımız Salda Gölü yazısı için buraya bir bağlantı bırakıyorum.

Şimdiden keyifli geziler,